Mehmet Ali Güller

Krizi incelediğimiz bir makalede sormuştuk: Ekonomik krizin nedeni, mali sermaye sınıfı ve o sınıfın iktidardaki temsilcisi AKP midir, yoksa emekçi sınıflar ve o sınıflar adına siyaset yapan partiler mi?

Bu soruyu şu nedenle sormuştuk: Krizin faturası mali sermaye sınıfına ve o sınıfın temsilcisi AKP’ye mi kesilecek, yoksa emekçilere mi?

Birincisi 20 Aralık operasyonu, ikincisi de 31 Aralık-1 Ocak gecesi yapılan zamlar bu sorunun açık yanıtını verdi:

1) İktidar 20 Aralık operasyonu ile mali sermayeyi ve bankaları memnun etti, Hazine ve Maliye Bakanı Nebati’nin ifadesiyle küçük yatırımcı, yani üç kuruşunu enflasyona ezdirmemek için çare arayan gariban çarpıldı.

2) İktidar 31 Aralık-1 Ocak gecesi yaptığı zamlarla da, yine mali sermaye gruplarının tekelindeki enerji sektörünü memnun etti, krizin faturasını emekçilere kesti.

Çemberin içinde sanayici bile kaybedecek

Bu tablo, çözümün çemberin dışında olduğu gerçeğini bir kez daha önümüze koydu. Çemberin içinde, yani sistem dahilinde, yani 41 yıldır uygulanmakta olan serbest piyasa ekonomi modeli içinde bir çözüm yok.

Sadece emekçiler ve halk için değil, üretici için de, sanayici için de, reel sektör için de artık çember dahilinde bir çözüm yok. TOBB Başkanı’nın bile “Feda reel sektörde, kâr mali sektörde şeklinde bir paylaşım olamaz” diye çıkış yapmak zorunda kalması boşuna değil.

Çemberin içinde kalındığı müddetçe, yani neoliberal sistem içinde yola devam edildiği müddetçe, emekçiler açlığa mahkûm edilecek ama sanayi burjuvazisi de iflasa doğru gidecek!

Çemberin dışında kamulaştırma var

“Serbest piyasa ekonomisine bağlılığını” açıklamalarıyla sürekli teyit eden iktidarın enerji sektöründe yaptığı zam bile, tek başına bir örnek olarak, sistemin dışına çıkılması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Enerji sektörünü özelleştiren, ülkeyi 20 parçaya ayırıp kendine yakın gruplara paylaştıran ve bu şirketleri sürekli palazlandıran iktidarın son zam operasyonu ibretliktir: 2021’in son çeyreğinde bu şirketlere elektriğin birim fiyatını 23,76 kuruştan satan iktidar, 2022’nin ilk çeyreğinde birim fiyatı 31,85 kuruşa çıkardı. Yani yaklaşık yüzde 35 zam yaptı. Peki şirketler bunu vatandaşa nasıl yansıtacak? 2021’in son çeyreğinde elektriğin birim fiyatı 91,72 kuruşken, 2022’nin ilk çeyreğinde, ortalama 165 kuruşa çıkarılmış oldu. Yani yüzde 76 zam yapılmış oldu. Devlet şirketlere verdiği elektriğin birim fiyatını yüzde 34 artırırken, şirketler de vatandaşa sattığı elektriğin birim fiyatını yüzde 76 artırmış oldu. Yani devlet de, şirketler de halkın sırtına bindirmiş oldu!

Devletten alınan elektriği vatandaşa dağıtmak için aracılık yapan bu şirketlerin varlığı, “halkçı ekonominin” temel ilkelerine aykırıdır. Başından beri özelleştirmeler, işte bu kazançları oluşturmak içindi. Şirketler kazanabilsin diye de vatandaş elektriğe daha çok ödedi.

Çemberin içindeki çözüm, “devlet şirketlere verdiği elektriğe yüzde 34 zam yaptıysa, şirketler vatandaşa vereceği elektriğe yüzde 76 değil, yüzde 30-40 oranında yapsın” şeklinde olacaktır. Ancak çemberin dışındaki çözüm, devlet ile vatandaş arasındaki bu gereksiz aracılığı kaldırmak, yani kamulaştırmak şeklinde olacaktır. Dahası bunca yıl kazandıkları nedeniyle de, kamulaştırmanın bedelsiz olarak yapılmasını sağlamak şeklinde olacaktır.

Çemberin dışındaki çözüm: karma ekonomi

Bu, Özal-Çiller-Erdoğan iktidarlarının 30 yıldır özelleştirdiği tüm stratejik kurumlar için geçerli olmalıdır: Kâğıt fabrikalarının yeniden açılmasından, santrallerin, limanların, köprü ve otoyolların yeninden kamulaştırılmasına kadar…

Bunlar yapılmadığı müddetçe, Türkiye dışarıdan saman almayı sürdürecek, bacası tüten fabrikalar da hızla kapanacaktır.

Çünkü çemberin içindeki her çözüm, Türkiye’yi daha da borçlandıracaktır. Borcu borçla kapatan bu ekonomi modeli, Türkiye’yi iflasa götürecektir.

O nedenle Türkiye’nin problemi sadece AKP’den kurtulmak değildir, çemberin dışındaki çözümü getirecek, yani karma ekonomi modelini uygulayacak iktidarı oluşturabilmektir.

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
6 Ocak 2021