Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD’nin Avrupa’da savaş kışkırtıcılığını yükselttiği şartlarda, tarihi bir ortak bildiriye imza attılar.
“Yeni Bir Döneme Giren Uluslararası İlişkiler ve Sürdürülebilir Küresel Kalkınma Hakkında Rusya Federasyonu’nun ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ortak Bildirisi” başlıklı bildiriyi, imzalandığı gün Cumhuriyet gazetesinde ayrıntılı inceledim.
“Yeni dünya düzeni bildirisi” diye nitelediğim tarihi bildirinin hedefini ve mesajlarını biraz daha açacak olursak:
YENİ DÖNEM, YENİ GÜÇ DAĞILIMI, YENİ DÜZEN
– İki ülke, uluslararası ilişkilerde yeni bir dönemin başladığını, yeni güç dağılımının oluştuğunu, bu nedenle uluslararası toplumun kalkınma hedefli yeni bir uluslararası düzen talep ettiğini saptıyor.
– İki ülke, “BM’nin uluslararası ilişkilerde merkezi koordinasyon rolü oynadığı uluslararası sistemi kararlılıkla sürdürme” hedefiyle, “güçlü BM” mesajı veriyor.
– NATO’nun daha fazla genişlemesine karşı çıkan iki ülke, çok kutupluluğun ilerletilmesini hedefliyor ve yeni tip bir uluslararası ilişkiler inşa edilmesi için çalışacaklarını ilan ediyor. İki ülke ABD’nin Asya-Pasifik’i hedef alan AUKUS tipi yeni ittifakına karşı çıkıyor.
– İki ülke, aralarındaki ilişkilerin, Soğuk Savaş döneminin askeri-politik ittifaklarından daha üstün olduğunu ilan ediyor.
– İki ülke, Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne paralel ve eşgüdümlü olarak Büyük Avrasya Ortaklığını inşa etmeye odaklandıklarını belirtiyor.
– İki ülke, Rusya’nın güvenlik garantisi istemesinin, Avrupa’nın da güvenliği anlamına geldiğine işaret ediyor. Çin, Rusya’nın güvenlik garantisi taleplerine, Rusya da “tek Çin” politikasına tam destek veriyor.
– İki ülke ABD’nin renkli devrim/darbe girişimlerine karşı çıktığını belirterek, bu alanda işbirliği yapacaklarını ilan ediyor. Ayrıca iki ülke terörle mücadelede ortaklıklarını geliştireceklerini belirtiyor.
– İki ülke, ABD’nin yaptırımlarına karşı çıktıklarını kaydederek, ekonomik eşitsizliğe karşı ortak mücadele edeceklerini vurguluyor.
ABD’NİN “GENİŞ BATI” HEDEFİ ÇUVALLADI
Böylece Çin ve Rusya, ABD emperyalizmine karşı Büyük Avrasya Ortaklığı inşa ederek, birlikte mücadele edeceklerini ortaya koyuyor. Bu da hegemonyası zayıflayan ABD için iki nedenle büyük darbe anlamına geliyor: Birincisi ABD Rusya ile Çin’i ayrıştırmayı başaramadı, ikincisi de Çin-Rusya ortaklığına karşı AB’yi bir bütün olarak yanına çekemedi.
Aslında ABD’nin 21. yüzyıla girmeden önceki “büyük stratejisi”, er geç hesaplaşacağını gördüğü Çin’e karşı “Geniş Batı” inşa etmekti. Geni Batı, ABD, AB ve Rusya’nın toplamıydı.
Yeltsin döneminde “Geniş Batı” için adımlar da atıldı. Ancak Putin dönemiyle birlikte ABD açısından işler değişti. Çünkü Kremlin, ABD emperyalizminin Doğu’ya genişleme hedefinin, asıl kendisini hedef aldığını saptıyor ve bu gerçeğe göre yeni strateji oluşturuyordu.
ABD’NİN ÇİN-RUSYA KARŞITI STRATEJİSİ
Rusya, adım adım Çin’le ittifaka yöneldi. Durum öyle bir notaya geldi ki, Amerikan Hegemonyasının Sonu adlı kitabımda da incelediğim gibi ABD Kongresi’nde Çin ve Rusya’nın “hiç olmadığı kadar ABD’ye karşı birleştiği” saptandı.
İşte ABD bu gerçek karşısında “büyük stratejisini” güncelledi: Çin ve Rusya’ya karşı AB ve Hindistan’la cephe oluşturacaktı. Çünkü Avrasya’nın bu iki büyük ülkesine karşı ABD emperyalizminin tek başına, ya da Asya-Pasifik’teki küçük ortaklarıyla (Japonya, Güney Kore vb.) beraber karşı koyabilmesi mümkün değildi. Hem AB’yi yanına almalı ama hem de yükselen bir başka büyük Asya devini, Hindistan’ı cepheye ikna etmeliydi.
Birkaç yıldır yaşananlar, işte bu büyük stratejinin içindedir. ABD’nin Anglo-Sakson ittifaklar oluşturmasından Doğu Avrupa’da Ukrayna merkezli savaş kışkırtıcılığına kadar pek çok hamlesi, büyük stratejisinin alt stratejileri ve taktik hamleleridir.
AVRUPA BÖLÜNDÜ
Ancak bu hamlelerin işe yaramadığı görülüyor. ABD’nin “Rusya tehdidi” üzerinden AB’yi kendi stratejisine eklemleme çabası sonuç getirmedi. Tersine Avrupa’yı böldü.
Almanya-Fransa ekseni, ABD’nin savaş kışkırtıcılığına karşı konumlanıyor. Avrupa’nın bu iki büyük kuvvetine İtalya da katılıyor. Üç ülke hem mesajlarıyla hem de uygulamalarıyla ABD’nin savaş kışkırtıcılığına karşı pozisyon alıyor.
Diğer yandan İngiltere ve Polonya, Ukrayna’yla Avrupa içinde bir “küçük ittifak” kuruyor. Ancak Avrupa’nın bir bütün halinde ABD’nin safında Rusya’ya karşı cephe açmadığı şartlarda, “küçük ittifakın” yapabileceği bir şey yok.
ÇİN-RUSYA İTTİFAKI PEKİŞİYOR, ABD’NİN İTTİFAKLARI ZAYIFLIYOR
Bir genel toplam yaparsak: Artık yeni bir dünya kuruluyor. Bu yeni dünyanın beş büyük merkezi var: ABD, Çin, AB, Rusya ve Hindistan. Bu beş merkezin kendi aralarındaki ittifaklar ve de rekabetler, nasıl bir yeni düzen inşa edileceğini belirleyecek. 21. Yüzyılın ikinci çeyreği, işte o hedefin gereği küresel güç mücadeleleriyle sürecek.
Tablonun Çin ve Rusya’nın lehine, ABD’nin aleyhine geliştiği görülüyor. Zira Çin ve Rusya, yukarıda özetlediğimiz ortak bildirilerinde görüldüğü gibi çok sağlam bir ittifak kurarken, ABD tersine Soğuk Savaş’tan kalma Transatlantik İttifakı’ndan çok şey yitirmiş görünüyor. Dahası, AB, gittikçe ABD’den “stratejik özerklik” ilan etmeye ilerliyor.
Hindistan ise bu beş merkezin en zayıfı olarak, kendi gelişimini sürdürebilmek için denge siyaseti izliyor. Bir yandan Çin ve Rusya’nın liderlik ettiği Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve BRICS gibi yapılar içinde, bir yandan da ABD’nin Asya-Pasifik’te inşa ettiği QUAD (ABD, Avustralya, Japonya, Hindistan) ittifakı içinde yer alıyor.
Bitirirken belirtelim: Türkiye başta tüm gelişmekte olan ülkeler, kurulmakta olan bu yeni dünya gerçeğine göre konumlanmalıdır.
Mehmet Ali Güller
CRI Türk
8 Şubat 2022
Mehmet Ali Güller 