ABD’nin Avrupa’da Rusya’ya, Asya-Pasifik’te Çin’e karşı izlediği “düşmanca” politikalar bu iki ülkeyi ABD’ye karşı birleştirdi.
Çin Ulusal Halk Kongresi Başkanı Li Zhanshu, ABD hegemonyasına karşı Rusya ile Çin’in birlikte mücadele edeceklerini duyurdu (cumhuriyet.com.tr, 9.9.2022).
ABD’NİN ÇİFTE SINIRLANDIRMASI
Rus Devlet Duması gruplarının temsilcileriyle toplantı yapan Li Zhanshu, ABD’nin Çin ve Rusya’ya karşı “çifte sınırlandırma” uygulamaya çalıştığını belirtti: “”Günümüzde ABD’nin dünya çapındaki hakimiyetini sürdürmek için Rusya ve Çin’i stratejik rakipleri olarak nasıl gördüklerini görüyoruz. Bize karşı çifte sınırlama uyguluyorlar. Bu, Avrasya kıtasındaki stratejik alanımızı küçültme girişimlerinin yanı sıra NATO’nun doğuya doğru kontrolsüz genişlemesi ve Asya’nın işlerine derinden karışmasıyla ilgili.”
Çin Ulusal Halk Kongresi Başkanı Li Zhanshu, ABD’nin bu çifte sınırlandırmasına karşı Çin ve Rusya’nın birlikte hareket edeceğini belirterek yeni ulusötesi ilişki türüne işaret etti: “Dış durum ne kadar karmaşık olursa olsun, stratejik destek ve etkileşimi artırmanın uygun olduğunu göz önünde bulundurarak yeni bir ulusötesi ilişkiler türünü şekillendirmede ön saflarda yer alıyoruz.”
MAO VE STALİN’İN ORTAKLIĞI AŞILDI
Gelecek yıllarda yazılacak önemli siyasal tarih analizlerinde, 2022 yılının yeni düzenin şekillenmesinde kritik bir başlangıç yılı olduğuna mutlaka dikkat çekilecektir.
Çünkü 2022 yılı, ABD hegemonyasına karşı Çin ve Rusya’nın işbirliğini derinleştirdiği ve birlikte mücadele etme kararlılığı ilan ettiği yıl oldu.
Bu alanda yılın ilk önemli olayı, Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Xi Jinping ile Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 4 Şubat 2022’de birlikte imzaladıkları “ortak bildiri”ydi. İki lider ortak bildiriyle uluslararası ilişkilerde yeni bir dönemin başladığını, yeni güç dağılımının oluştuğunu, bu nedenle uluslararası toplumun kalkınma hedefli yeni bir uluslararası düzen talep ettiğini saptamış; Çin ve Rusya’nın çok kutupluğu ilerletme kararlığını ilan etmişlerdi.
Xi ve Putin, ülkelerinin işbirliğini de “Soğuk Savaş döneminin askeri-politik ittifaklarından daha üstün” diye tarif etmişti.
Öyle ki, ABD’nin önemli düşünce merkezlerinden Atlantik Konseyi’nin başkanı Frederick Kempe, Xi ve Putin’in işbirliğini “Mao ve Stalin’in ortaklığı aşıldı” diye yorumluyordu.
SINIR TANIMAYAN İŞBİRLİĞİ
2022’nin bu alanda bir diğer önemli gelişmesi, Xi ve Putin’in ardından yaklaşık iki ay sonra buluşan iki ülke dışişleri bakanlarının “adil ve demokratik yeni bir dünya düzeni kurma” mesajı vermeleriydi.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un toplantısından sonra yapılan açıklamada “Çin ve Rusya arasındaki işbirliğinin sınır tanımadığı” belirtiliyor ve “Sınırları olmayan barış için, sınırları bulunmayan güvenlik için çalışıyoruz. Hegemonyayı reddediyoruz” deniyordu.
İki dışişleri bakanının bu görüşmesinden kısa bir süre önce Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin yaptığı önemli bir açıklamayı da not etmeliyiz. Wang Yi, “Beijing ile Moskova’nın kaya gibi sağlam bir dayanışması olduğunu, hiçbir dış faktörün iki ülke arasındaki stratejik işbirliğini etkilemeyeceğini” savunmuştu.
KÜRESEL GÜVENLİK İNİSİYATİFİ
2022’nin bu alandaki bir diğer önemli gelişmesi, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in 21 Nisan’da açıkladığı “küresel güvenlik inisiyatifi” idi.
Bu inisiyatife göre “Güvenlik, işbirliği içinde ortak savunulmalı”, “İçişlerine müdahaleler son bulmalı ve ülkelerin toplumsal sistem tercihine saygı gösterilmeli”, “Güvenliğin bölünmezliği prensibi esas alınmalı”, “Krizlere barışçıl çözüm aranmalı ve tek taraflı yaptırımlar kaldırılmalı”, “Terör ve iklim gibi küresel sorunlar birlikte göğüslenmeli.”
2022’nin bir diğer önemli gelişmesi, Çin ve Rusya liderlerinin BRICS’in 23 Haziran 2022 tarihli toplantısında verdikleri mesajlardı: Birbirini bütünleyen Xi’nin “yeni tip uluslararası ilişkiler sistemi” ve Putin’in “çok kutuplu devletlerarası ilişkiler sistemi” oluşturulması mesajları, yeni düzene işaret ediyordu.
ABD DÜŞMANLIĞI İKİ ÜLKEYİ BİRLEŞTİRDİ
Yılın ilk yarısında ortaya çıkan bu tabloya ABD’nin verdiği yanıt, NATO Konsepti’ne Rusya’yı “doğrudan tehdit” ve Çin’i “stratejik rakip” diye yazdırması oldu.
Ancak sorun şu ki, iki ülke ABD’nin “örtülü” düşmanlığı nedeniyle yakınlaşıyordu. Şimdi ABD o örtüyü kaldırdı ve “açık düşmanlığa” başladı. Bu ise tersine iki ülkenin işbirliğini daha da derinleştirecektir.
İşte başta belirttiğimiz Çin Ulusal Halk Kongresi Başkanı Li Zhanshu’nun, ABD hegemonyasına karşı Rusya ile Çin’in birlikte mücadele edeceklerini duyurması, o derinleşmenin ifadesidir.
Mehmet Ali Güller
CRI Türk
13 Eylül 2022
Mehmet Ali Güller 