Çin, Ukrayna’da savaşın birinci yılında, barış için 12 maddelik bir öneri planı sundu.
Plan özetle Soğuk Savaş mantığının terk edilmesi gerektiğini, güvenliğin askeri blokların güçlendirilmesi ya da genişletilmesi ile sağlanamayacağını, tüm ülkelerin egemenliğine saygı gösterilmesini, çifte standart yerine tek tip uluslararası hukukun teşvik edilmesini, tek taraflı yaptırımların durdurulmasını savunuyor (Metnin Türkçe tam metni için bkz: criturk.com, 24.2.2023)
ÇKP Merkez Komitesi Dış İlişkiler Komisyonu Ofisi Direktörü Wang Yi, bu önerilerin ilanından önce Rusya’yı ziyaret ederek Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolay Patruşev, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Rusya Devlet Başkanı Vlademir Putin ile görüştü.
Wang Yi, öncesinde, Münih Güvenlik Konferansı’nda ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile de görüşmüştü.
Avrupa güvenlik mimarisi
Önceki “Küresel güvenlik sorunu” başlıklı makalemde (Cumhuriyet, 23.2.2023), şu saptamayı yapmıştım: “Avrasya’ya karşı olan ABD, Rusya’yı Avrupa güvenlik mimarisinin dışında tutarak, pratikte Rusya-Almanya bağını kopararak, Avrupa üzerindeki hegemonyasını sürdürmenin peşinde.”
Çin’in önerdiği 12 maddelik öneri planı, tam da buna işaret ediyor. Çin Dışişleri Bakanlığı, 2 numaralı “Soğuk Savaş mantığını terk etmek” başlıklı önerisinde şöyle diyor: “Dünyanın uzun vadeli barış ve istikrarını akılda tutarak, dengeli, etkili ve sürdürülebilir bir Avrupa güvenlik mimarisi oluşturmaya yardımcı olmalıdır. Tüm taraflar, başkalarının güvenliği pahasına kendi güvenliğinin sağlanmasına karşı çıkmalı, blok çatışmasını önlemeli ve Avrasya Kıtasında barış ve istikrar için birlikte çalışmalıdır.”
Avrupa’nın değil, ABD’nin stratejisi
Avrasya kıtasında barışın yolu, Rusya’nın dışlanmadığı bir Avrupa güvenlik mimarisinin oluşturulmasından geçiyor.
Hem Avrupa’da, hem de Asya’da olan Rusya’nın Avrupa’nın güvenlik mimarisinden dışlanması ise bir Avrupa programı değil, ABD programıdır. ABD’nin Soğuk Savaş’ın bitiminin ardından Yugoslavya’yı parçalayarak başlattığı ve Doğu Avrupa’yı silahlandırarak/NATO’laştırarak sürdürdüğü strateji, Rusya’yı Avrupa güvenlik mimarisine sokmamak içindi.
Bunun Ukrayna’dan sonra en büyük maliyetini ise ABD stratejisine belli oranlarda teslim olan Almanya çekiyor: Krizin Berlin’e ekonomik maliyeti şimdiden 100 milyar avroyu geçmiş durumda…
Çin Avrupa’ya el uzattı
Dolayısıyla Avrasya barışının sağlanmasının yolu, aynı zamanda Almanya-Fransa-İtalya üçlüsünün ellerindedir. Bu üçlünün ABD stratejisine teslimiyeti, Avrupa’ya NATO’laşma, güvensizlik sistemi ve savaş getiriyor; direnmesi ve ABD’yi Avrupa-Asya işlerine dahil ettirmemesi ise Avrupa’ya barış getirecek.
Avrupa’nın ABD stratejisine direnebilmesi ise Asya’nın büyük gücü Çin’le işbirliğinden geçecektir.
Wang Yi’nin Münih Güvenlik Konferans’ındaki konuşmasında verdiği şu mesajlar tam da bu nedenle çok önemlidir: “Çin, ne oturup izleyecek ne de yangına körükle gidecek. Çin, barış ve diyalog çağrısı yapmayı sürdürecek. Avrupalı dostlarımıza bu savaşı durdurmak için ne gibi çabalar gösterebileceğimiz üzerinde sükunetle düşünmeyi tavsiye ediyorum” (hurriyet.com.tr, 18.2.2023).
Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
25 Şubat 2023
Mehmet Ali Güller 