ABD açısından yakın zamanın en ciddi risk içeren gelişmelerinin başında Rusya’nın Suriye’de askeri operasyonlara başlaması kadar, stratejik düzeydeki önemi nedeniyle, Çin ve Rusya’nın Doğu Akdeniz’de ortak askeri tatbikat yapması geliyordu. Washington yönetimi o günden beri Çin’in Suriye’ye askeri olarak müdahil olup olmayacağı endişesi taşıyor.
Batı basınında bu konuda pek çok iddia yazıldı, yazılıyor. Çin’in bu yönde açık bir hamlesinin izi henüz yok. Ancak Ortadoğu enerjisinin en önemli alıcısı konumundaki Çin’in bölgedeki gelişmeleri çok yakından takip ettiği, Rus yöntemlerinden farklı yöntemlerle sorunlara müdahil olduğu da bir gerçek.
O farklı yöntemin dayandığı kuvvet ise Çin’in artık ABD’yi geçmiş olan ekonomik büyüklüğüdür. Bu kuvvet Pekin’e bir çekim merkezi olma özelliği sağlıyor. Örneğin geçen ay Pekin yönetiminin yaptığı Suriye’deki taraflar arasındaki görüşmelere ev sahipliği teklifinin hemen ardından muhalif grupların kendi aralarında Pekin’e önce gidebilme yarışı yapmaları, işte bu çekim merkezi olma özelliğinin doğal bir sonucuydu.
PEKİN’İN ARAP POLİTİKA BELGESİ
Yeni dönemde Pekin’in bu bu özelliğini bölgeye daha aktif müdahil olmanın bir aracı olarak kullanacağı anlaşılıyor. Zira Çin, ilk kez bir “Arap Politika Belgesi” yayımladı!
Belge, Çin’in 2013’te ilan ettiği ve “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” ile “Deniz İpek Yolu” sütunları üzerinde yükselen “Bir Kuşak, Bir Yol” ana planının bölgesel izdüşümü özelliğini taşıyor.
Belge, “1+2+3” formülüne göre Çin-Arap işbirliği öngörüyor. Buna göre 1, ilişkilerin çekirdeğini oluşturan enerji işbirliğine işaret ediyor. 2, altyapı imarı ile ticaret ve yatırım anlamına gelen çekirdeği destekleyecek kanatlara işaret ediyor. 3 ise nükleer enerji, yeni ve temiz enerji ile havacılık işbirliği alanlara işaret eden üç atılımı temsil ediyor.
Belgenin hedefini “sıfır düşman”, ruhunu ise Çin’in geleneksel tavrı olan dengecilik oluşturuyor.
Çin’in belgede “Ortadoğu’da devlet egemenliği ve toprak bütünlüğünün korunması, milli onurun savunulması, sıcak meselelere siyasi çözüm bulunması, barış ve istikrarın desteklenmesi” şeklindeki özel vurguları, Ortadoğu ülkeleri için Çin’i ABD’nin dayattığı türden ilişkiye karşı kazan-kazan ilkesine dayanan bir seçenek haline getiriyor.
Jİ’NİN RİYAD, KAHİRE VE TAHRAN ÇIKARMASI
Çin Devlet Başkanı Ji Cinping, yayımlanan “Arap Politika Belgesi”nin hemen ardından Ortadoğu’daki üç önemli başkente çıkarma yaptı.
Ji, 5 gün süren Ortadoğu ziyaretinde Riyad’da Suudi Kralı Selman’la 14, Kahire’de Mısır Cumhurbaşkanı Sisi’yle 21 ve Tahran’da İran Cumurbaşkanı Ruhani ile 17 anlaşma imzaladı.
Çin Devlet Başkanı Ji Cinping‘in Ortadoğu ziyareti sırasında “Doğu Kudüs Başkentli tam bağımsız Filistin devleti kurulması gerektiğini” savunması ve “terörü belli bir dinle bağdaştırmak doğru değil” demesi, öne çıkan mesajlardandı.
Ancak asıl mesaj, nükleer anlaşmaya rağmen ABD’nin yeni yaptırımlar açıkladığı İran’la imzalanan 25 yıllık stratejik ilişkiler belgesiydi!
Pekin ve Tahran, bu belgeyle ticaret hacmini 10 yılda tam 600 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor!
CİBUTİ’DE ASKERİ ÜS
Çin, aslında Ortadoğu’ya çok daha geniş bir perspektiften müdahil oluyor. Çin’in toprakları dışındaki ilk askeri üssü olan Cibuti’deki üssünü bu ilginin en başlarına yerleştirebiliriz.
Arap yarımadasının hemen altında yer alan Cibuti, Çin’den Süveyş Kanalı aracılığıyla Akdeniz’e ve büyük pazarlara uzanan deniz yolunun üzerinde bulunması nedeniyle Pekin için çok önem taşıyor.
Çin’in ABD ve Fransa’nın da askeri güç bulundurduğu Cibuti’de üs açması ve Ortadoğu konusunda “Arap Politika Belgesi” açıklaması, Doğu Akdeniz’deki Çin-Rusya ortak askeri tatbikatından sonra Washington’u daha da endişelendirmeye başladı.
Tam bu süreçte ABD’nin Asya-Pasifik’e ikinci bir uçak gemisi gönderme kararı olması, bu endişenin boyutuna işaret etmektedir.
Mehmet Ali Güller
25 Ocak 2016
Mehmet Ali Güller 