Mehmet Ali Güller

Kamuoyunun bir bölümünde, ABD’nin Afganistan’dan bir plan çerçevesinde, Taliban’la anlaşarak, asıl büyük oyunu oynamak üzere çekildiği, ortada bir “danışıklı dövüş” olduğu, o plan gereği ABD’nin bir süre sonra daha ağır bir şekilde Afganistan’a geleceği görüşü var…

Bu, daha çok “ABD’nin yenilmezliği” varsayımına dayanan bir bakış: ABD öyle büyük bir güç ki, çekildiyse, yenildiği için değil, bir başka oyunu oynamak için çekilmiştir!

Afganistan’da ne oldu?

Ancak öyle değil. ABD’nin yenilmediğine dayanak yapılan tezler ve antitezleri şunlardır:

1) “ABD çok hızlı çekildi”: ABD hızlı çekilmiş değil, hatta bu çekilme 7 yıllık bir süreç. Çekilme kararını, 2014 yılında, Obama yönetimi aldı. Trump yönetimi bunu uyguladı ve en sonunda 20 Şubat 2020’de Taliban’la “savaş bitti” anlaşması yaparak “tam çekilme” kararı aldı. Biden ise kalan birkaç bin askeri çekerek o kararı uyguladı.

2) “Taliban Kabil’e çok hızlı, kurşun bile sıkmadan egemen oldu”: Doğru ama bu ABD’yle danışıklı dövüşün sonucu değil, ne yazık ki Afganistan’da hâlâ en büyük güç Taliban olduğu içindir. Raşid Dostum gibi Taliban’a alternatif sanılan kişiler, son iki ayda Taliban karşısında ülkeden yine kaçtılar! Kurşun sıkılmadı, çünkü ABD bu savaşı zaten 20 Şubat 2020’de bitirdiğini kabul etti.

3) “ABD Taliban’ı kurdu, Afganistan’ı teslim etti”: Taliban, ABD’nin “yeşil kuşak” projesi içinde SSCB’nin Afganistan’a müdahalesine karşı mücahitleri desteklemesi zemininde doğdu. Ancak en büyük desteği alan grup değildi. Asıl büyük gruplar SSCB’nin çekilmesinden sonra iç savaşa tutuştu. Taliban, Afgan halkına büyük yıkım getiren o iç savaşı fırsata çevirip aralarından sıyrıldı ve 1996’da Afganistan’ın yüzde 90’ına egemen oldu. ABD’nin Afganistan’ı işgal ettiği 2001 yılında ülkeyi Taliban yönetiyordu. Yani sonuçta ABD Taliban’a karşı savaştı. ABD’nin resmi verilerine göre bu savaşta 56 bin Taliban savaşçısı öldürüldü.

4) “ABD’nin Afganistan’da bulunma yararı kalmadı, oyun kurarak çekildi”: ABD Afganistan’a neden geldiyse, aynı gerekçeyle Afganistan’da bulunma yararı hâlâ var ancak buna artık gücü yok. ABD’nin elinden gelse bırakın Afganistan’dan çıkmayı, çevresindeki ülkeleri de işgal etmek ister. 70 yıl önce işgal ettiği Japonya’da hâlâ 50 bin, Güney Kore’de hâlâ 30 bin asker bulunduran ABD, mecbur kalmasa, Afganistan’dan çıkar mı? Tersine, çıkmak zorunda kaldığı için Orta Asya’daki diğer ülkelerde üs arıyor aylardır.

Taliban’a karşı mücadele

Kamuoyu, birincisi AKP’nin 20 yılda toplumu kutuplaştırması, ikincisi de Türkiye’nin bir “siyasal İslamcı” iktidar tarafından yönetiliyor olması endişesi nedeniyle, Taliban konusunda da ikiye bölündü.

Burada temel ilkeleri elden bırakmamak lazım. Bir ülkenin, emperyalist bir devletin işgali altında yönetiliyor olmasından daha kötü bir durum yok. O nedenle “en kötü” Afgan yönetimi bile, ABD işgalinden iyidir. Ancak bu Taliban’ı desteklemek anlamına elbette gelmez. Mesele şu ki, ABD 15 Ağustos 2021’de Afganistan’ı terk ederken, Kâbil’e Taliban dışında egemen olacak bir güç ne yazık ki yoktu. Ancak 16 Ağustos 2021’den itibaren o gücü oluşturabilme zemini doğdu. Hatta ABD’nin 20 yıllık işgali olmasa, belki de Afgan halkı Taliban’a karşı bir odağı çoktan oluşturmuştu. İşgalin bitmesi ve Taliban’a karşı yeni bir güç odağı oluşturma olasılığı için zemin oluşması, Afgan halkının geneli için mevcut koşullarda en iyi durumdur.

Bitirirken: ABD Afganistan’da yenildi ama bu küresel güç mücadelesinde havlu attığı anlamına gelmiyor elbette. Hegemonyası zayıflıyor ama ABD hâlâ askeri olarak en büyük güç. Süpergüçlerin düşüşü, tarihteki örneklerinden görüleceği gibi, bugünden yarına olmuyor.

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
23 Ağustos 2021