AKP-MHP’nin 20 Temmuz darbesi ikliminde siyasi rehineye dönüştürdüğü Osman Kavala, şimdi de dışarıda para musluğunun açılabilmesinin ve içeride de siyaseti yumuşatmanın anahtarı haline getirilmiş durumda.

Bir yandan CHP yönetimi Özel-Erdoğan buluşmasına itirazları “Kavala’yı kurtaracağız” diyerek frenlemeye çalışıyor, bir yandan saray medyadaki kalemleri üzerinden “Kavala’yı bırakmanın siyasi maliyetini ölçme sondajı” yapıyor.

Çünkü konu hem AKP hem de Cumhur ittifakı içinde kırılma yaratacak önemde. Nitekim MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Kavala için “kamçılanan sipariş bir süreç ilerletilmektedir” diyerek tavrını koydu. Bunun ne kadar “kesin tavır” olduğu önümüzdeki süreçte netleşecektir.

Ama güncel siyaset açısından asıl ilginci ise Bahçeli’nin Özgür Özel’e söyledikleriydi: “Neymiş? CHP Genel Başkanı Avrupa Parlamentosu’nu ziyarete gittiğinde saati sorunca ‘sen önce Kavala’yı çıkar’ cevabı almış. Özel’in kolunda saat yok mu?”

İç siyasetin anahtarı

Bu sözlerinden yaklaşık iki saat sonra Bahçeli, Özel’i odasında ağırladı. Böylece Özel, Erdoğan’dan sonra Bahçeli ile de görüşmüş oldu.

Erdoğan’ın “Türkiye’nin yumuşamaya ihtiyacı var” demesinin ardından, ortağı Bahçeli de “Kutuplaşmak yerine kucaklaşmak lazım” dedi. Böylece ortaya şu sonuç çıkmış oldu: CHP 2. partiyken kutuplaşma, 1. partiyken kucaklaşma; 2. partiyken “Özgür efendi”, 1. partiyken “Özgür Bey”; 2. partiyken siyasette sertleşme, 1. partiyken siyasette yumuşama!

Bu bir hafta, önümüzdeki sürecin turnusolü olacak: 1 Mayıs’ta Özel’i Taksim’e sokmayan Erdoğan, 2 Mayıs’ta AKP Genel Merkezi’nde kabul etti. 7 Mayıs’ta Özel’i “dış güçler adına Kavala’yı kurtarma operatörü” ilan eden Bahçeli, iki saat sonra TBMM’deki odasında baş başa görüştü.

Başlıktaki soruya dönersek, böylece Kavala “Türk siyasetini yumuşatmanın” anahtarı haline getirilmiş oluyor.

Para musluğunun anahtarı

Ancak asıl önemlisi Kavala’nın “Batı finans kapitalinin musluğunun açılabilmesinin” anahtarı haline getirilmiş olmasıdır. Erdoğan–Şimşek programı, istenilen oranda dış kaynak sağlayamadı. Batı finans kapitali Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek’e “önce Kavala” diyor. Erdoğan, Şimşek’in ihtiyacı ve Bahçeli’nin itirazı arasında bir orta yol bulmaya çalışıyor. Saray, Özel’in birinci parti lideri olarak “erken seçim baskısı” uygulamak yerine Erdoğan ve Bahçeli’ye “gitmeyi” kabul eden tutumunu, şimdi o ortak yolu bulmada kolaylaştırıcı yapmaya çalışıyor.

Böylece herkes açısından kazan-kazan durumu oluşacak: Özel tabanına “Erdoğan’la görüştüm ama Kavala’yı da kurtardım” demiş olacak, Şimşek para musluklarını “bir parça” açtırabilmiş olacak, Erdoğan hem ağır ekonomi baskısından hem de birinci partinin erken seçim basıncından kurtulup zaman kazanmış olacak.

Bahçeli mi? AKP’nin gölgesinde olmak dışında seçeneği kalmadığı için günün sonunda ne kaybettiği pek kimsenin umurunda olmayacak.

Siyaset için hukuk

Adı geçen aktörler açısından bir kazan-kazan durumu olsa da ortada büyük bir kayıp var aslında. Aktörlerin siyasi kazanç haneleri dolsun diye hukuk ayaklar altına alınarak Kavala yıllarca içeride rehin tutuldu, şimdi para muslukları açılsın diye serbest bırakılacak. AKP-MHP “batıya boyun eğmeyiz” diyerek AİHM kararlarını uygulamazken, şimdi ABD dolarları için fiilen “ne hukuku” demiş olacaklar.

Devlet adamlığı, ulusal çıkarlar, hukuk, demokrasi, insan hakları… Hepsi “egemen sınıfın” ihtiyaçlarına göre eğilip bükülen aktör ve kavramlardır sonuçta.

Baksanıza, ben bu satırları yazarken, Marmara Üniversitesinde “İlgasının 100. Yılında Hilafet Çalıştayı” yapılıyordu ve açılışını da “Hilafetin İlgasının Tedaileri ve Boşluğu Doldurma Gayretleri” başlıklı konuşmasıyla CHP ve MHP’nin Erdoğan’a karşı cumhurbaşkanı adayı ilan ettikleri Ekmeleddin İhsanoğlu yapıyordu!

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
9 Mayıs 2024

Çin Halk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in Fransa ziyareti, birkaç bakımdan kritik önemde. Birincisi Fransa AB ve özellikle NATO içinde “özerkçi” bir konumda. İkincisi Fransa, Çin’le ABD’den ayrı ilişki geliştirilmesini savunan Atlantik ülkelerinin başında geliyor. Üçüncüsü Fransa, ABD-İngiltere ikilisinin küresel siyasetlerinden son zamanlarda en fazla zarar gören ülkelerden biri. Dördüncüsü Fransa, AB içinde Almanya’yla liderlik yarışı yapmakta, ancak bu özellikle Ukrayna konusunda aktif tutum alma çabası içinde tehlikeli boyutlar kazanabilmektedir.

Bu dört özellik hem ABD ile Çin rekabetini, hem de bu rekabet eksenli olarak Atlantik dünyası içindeki çelişkileri ortaya koymaktadır. O nedenle Xi Jinping’in Çin-Fransa-AB üçlü zirvesinde yaptığı şu dünya tahlili, bugüne ve daha önemlisi yarına işaret etmektedir: “Dünya yeni bir ‘çalkantı ve dönüşüm’ evresine girdi.”

Le Figaro’daki makale

Xi Jinping’in Fransa ziyareti öncesinde ünlü Fransız gazetesi Le Figaro’ya yazdığı makale, dünyanın bu yeni evresinde Çin-Fransa ilişkisinin neden bir anahtar görevi görebileceğine işaret ediyordu aslında…

Xi Jinping, birincisi Fransa başta Avrupa’da bir çok ülkeyle üst düzeyde ilişki geliştireceklerini, ikincisi “küresel barış ve istikrar” için Fransa’yla işbirliğini geliştireceklerini belirtti makalesinde.

Özellikle Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un yakın zamandaki Çin ziyaretinin ardından bu kez Çin Cumhurbaşkanı Xi Jingping’in Fransa’yı ziyaret etmesi, ticaret rekabetinden Ukrayna krizine pek çok konuda Beijing-Brüksel hattında geniş bir işbirliği alanının potansiyeline işaret etmektedir.

Ukrayna’da barış, Filistin’de ateşkes

Nitekim Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen arasındaki üçlü zirvede de bu işbirliği alanının önemi ortaya konuldu.

Özetle Xi Jinping Ukrayna’da barış, Filistin’de kapsamlı ateşkes ve iki devletli çözüm ihtiyacına işaret etti.

Xi, Macron ve von der Leyen’e “Ukrayna’da çatışmanın yoğunlaşması ve yayılmasına birlikte karşı çıkmalı, barış görüşmeleri için uygun koşulları yaratarak uluslararası enerji ve gıda güvenliği ile sanayi ve tedarik zincirlerini güvenceye almalıyız” dedi.

Xi Jinping’in İsrail-Filistin sorunu için Fransa ve AB’ye sunduğu çözüm çerçevesini ise dört maddede özetleyebiliriz:

1) Acil görev: Kalıcı ateşkes.

2) Acil öncelik: İnsani yardım.

3) Sorundan çıkışın temel yolu: İki devletli çözüm.

4) Takvim ve yol haritasını belirleme aracı: Uluslararası barış konferansı.

Macron: Avrupa’nın geleceği Çin’le işbirliğine bağlı

Üçü zirvede Macron’un verdiği mesajlar da Xi’nin “çalkantı ve dönüşüm” tahliliyle örtüştü. “Bugün dünya çok sayıda sorunla karşı karşıya ve uluslararası durum kritik bir kırılma noktasında” diyen Macron, bu nedenle “Fransa ve AB’nin her zamankinden daha fazla Çin’le ilişkilerini geliştirmeye ihtiyacı olduğunu” belirtti ve ekledi: “Avrupa’nın geleceği buna bağlı.”

Çok doğru. Bu köşede uzun zamandır ve sıklıkla belirttiğimiz gibi AB’nin ABD’den özerk olabilmesi Çin’le işbirliğini geliştirmesine ve ekonomisini ABD’nin yaptırım baskısından kurtarabilmesinin yolu da ABD’den ayrı Çin’le ilişkilerini sürdürebilmesine bağlıdır. Özetle AB’nin bir küresel merkez olabilmesinin yolu Çin’le ilişkisini nasıl ele alacağına bağlıdır.

Avrupa, Çin’le ilişkisini geliştirirse güçlü bir geleceği, geliştiremezse zayıf geleceği olacaktır.

Çin ve Avrupa işbirliği ise dünyanın “çalkantı ve dönüşüm” evresini daha sorunsuz atlatmasını sağlayacaktır.

Mehmet Ali Güller
CGTN Türk Gazetesi
7 Mayıs 2024

AKP ve CHP genel başkanlarının 2 Mayıs buluşması, iki genel başkan tarafından da büyük memnuniyetle değerlendiriliyor. Erdoğan buluşmayı “siyasetin ihtiyacı olan yumuşama sürecinin başlangıcı” olarak yorumlarken, Özel de “Türkiye’de demokrasi açısından bir kilometre taşı” diyerek niteledi.

22 yılı bilmeyen biri için bu sözlerin bir inandırıcılığı olabilir ama 22 yıldır siyasette sertliği, kutuplaşmayı, kumpasları, darbe girişimlerini, cumhuriyetin ve laikliğin tasfiyesini, kişiye özel anayasa değişikliklerini, uyulmayan anayasa mahkemesi kararlarını, demokrasinin çoktan inilmiş bir tramvay olduğunu görmüş kişiler için bu nitelemeler elbette anlamsızdır, aldatmacadır.

Erdoğan’ın ihtiyacı

Erdoğan diyor ki: “Özgür Bey’e ilk fırsatta böyle bir ziyaretin karşılığını yapacağımı söyledim. Türkiye’nin, Türk siyasetinin buna ihtiyacı var. Ve ilk fırsatta da bu ziyareti gerçekleştirerek, Türkiye’de siyasetin yumuşama sürecini başlatalım istiyorum. Bu adımı da atacağız.”

Bırakın 22 yılı, daha 24 saat önce Anayasa’ya aykırı olarak işçi sınıfına ve CHP Genel Başkanına Taksim’i yasaklamış Erdoğan’ın sözleri bunlar…

22 yılı geçtik, 24 saat önceki tutumuyla örtüşen bir açıklama mı bu? Türk siyasetini bile isteye kutuplaştırmış, o kutuplaştırma üzerinden toplumun yarısını “ötekileştirmiş”, ötekileştirmeyi geçtim, terörist ilan etmiş bir Erdoğan’ın “Türk siyasetinin yumuşamaya ihtiyacı var” demesi gerçekçi mi sizce? Siyaseti başkası mı sertleştirdi?

Türk siyasetinin mi yoksa 31 Mart yenilgisi nedeniyle artık daha çok destek gereken yeni hedeflerin mi ihtiyacı var normalleşmeye, yumuşamaya? Daha net soralım: Erdoğan 22 yıl sonra seçim kaybettiği için ve bu nedenle “yeni anayasa” yapabilmeye ikna edilecek daha çok parti ve siyasi zemin gerektiği için mi “yumuşama süreci” istiyor?

Erdoğan’ın 400 formülü

Erdoğan başarılı bir taktisyen. Tabanı dolayısıyla CHP’nin “Erdoğan anayasası”na ikna edilemeyeceğini bilir. Ama asıl meselesinin CHP’yi ikna etmek olmadığını düşünüyorum. CHP’yi ikna etmeyi değil, “yumuşama sürecinde” CHP’nin “yeni anayasaya” muhalefetini yumuşatmayı, hatta CHP içinde ikilik çıkarmayı istiyor. Daha da somutlarsak, CHP’nin bir anayasa karşıtı cephe inşa etmemesini, sadece kendi adına pozisyon almasını sağlamaya çalışıyor. Böylece TBMM’de yeni anayasa için gerekli 400’ü bulacağını umuyor.

Nasılsa CHP’nin listesinden TBMM’ye girenler, daha kapıya bile varmadan Erdoğan’a “yeni anayasa için pazarlığa açık” olduklarını belirtmişlerdi. Nasılsa TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un DEM ziyaretinde verilen mesajlar “DEM’den anayasa sürecine katılım için yeşil ışık” şeklinde yorumlanıyor.

AKP’nin 268 oyu, AKP’nin küçük ortağı olmak dışında siyasette yeri kalmamış MHP’nin 50 oyu, masadan kalktığı anda erimeye başlamış olan İYİP’in 43 oyu ve taviz karşılığında yeşil ışığı sürdürebilecek DEM’in 61 oyu, ihtiyacı aşarak 422 oya ulaşıyor. 22 yılın bir bölümünde DEM’le, bir bölümünde MHP’yle ittifak kurabilmiş bir Erdoğan’ın ikisinden de aynı anda yararlanıp yararlanamayacağı, kuşkusuz bu denklemin en önemli bilinmeyeni.

Erdoğan’ın istediği zemin

Erdoğanizm, zamanı geldiğinde inilecek demokrasi tramvayında sallanan bir takıye bayrağıdır. Erdoğan o bayrağı sallayarak 22 yıl boyunca kendisine müttefik bulabildi. FETÖ’yü, liberalleri, PKK/HDP’yi, MHP’yi, ulusalcıları dönem dönem  ve sıra sıra kullanabildi.

Hatta bu nedenle Erdoğan’ın 22 yıl boyunca aslında hiçbir zaman tek başına iktidar olamadığını bile söyleyebiliriz. Mutlaka bir kesime dayanarak, bir kesimi kullanarak iktidarını sürdürebildi.

Ve Erdoğan, partisinin birincilikten düştüğü 31 Mart’la birlikte siyasi hayatının en zayıf dönemine girmiş durumda. İşte böylesi bir durumda birinci partinin erken seçim istememesi ve anayasa planına karşı etkili bir cephe inşa etmekten uzak düşürülebilmesi, hatta içinde ikilik çıkması, Erdoğan’ın istediği siyasi zemindir. İşte yumuşama bu zemin içindir. O nedenle demokrasiyi inilecek tramvay gören ve çoktan inmiş biriyle görüşmeyi “demokrasi için kilometre taşı” sanmak, hatadır.

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
6 Mayıs 2024

Son siyasi tablo özetle şu sonucu doğurdu: Erdoğan, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’e 1 Mayıs’ta Taksim’i yasakladı, 2 Mayıs’ta AKP Genel Merkezi’ni açtı.

Oysa Özel, kendisinin ortaya attığı Erdoğan’la görüşme isteği yanlışına rağmen, Taksim yasağına tepki olarak 2 Mayıs görüşmesini reddetse, yine de durumu bir parça telafi edebilirdi.

Ancak hata üzerine hata sayesinde, Erdoğan bir ay içinde 31 Mart sonucunun etkisini kamuoyunun bir bölümü üzerinde dengelemeye yönelmiş oldu.

Erdoğan’a baştan elini açma hatası

CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in ilk hatası, 31 Mart sonucunu siyasete uyarlama hatasıydı.

22 yıl sonra AKP ikinci parti konumuna düşmüş, CHP yaklaşık yüzde 38 ile birinci parti olmuştu, bu olağanüstü önemde bir başarıydı. Bu tablonun “en sade” yorumu şuydu: Seçmen fiilen iktidarı muhalefete çekmişti. Erdoğan 10 ay önce anayasaya aykırı olarak üçüncü kez cumhurbaşkanı olmuştu ama 10 ay sonra seçmen, partisini birincilikten indirmişti.

Bu tablo karşısında, birinci parti konumuna yükselmiş bir partinin genel başkanının “erken seçim talebimiz yok” demesi gereksizdi. Ne yazık ki oldu: Özel Erdoğan’a elini baştan açmış ve siyasi tabloyu koz olarak değerlendirmeyeceğini göstermiş oldu.

Yapamayacağı işi yaparım deme hatası

Özel’in ikinci hatası, Erdoğan’la görüşme konusunu kendisinin ortaya atmasıydı. Öyle ki Erdoğan bunu iyi kullanarak “madem çok istiyorsun, gel görüşelim” demiş oldu.

Görüşmeden önceki üçüncü hatasını ise öncesinde ve sonrasında yaptığı hatalarla 1 Mayıs’ta sergiledi. Önce “Türkiye’nin birinci partisiyim, AKP’nin yasağını deler Taksim’e çıkarım” dedi ve partisine, sendikalara ve demokratik kitle örgütlerine “hedef Taksim” dedi. Ama sarayın Unkapanı’ndaki barikatı karşısında geri adım atıp, Taksim’e yürümeye bile çalışmadan geri döndü.

Taksim’e neden yürümediğini de şu sözlerle açıkladı: “Biz şu anda Türkiye’nin birinci partisiyiz. Bunun sorumlulukları var. Polisle itişip kakışmak bana da partime de yakışmazdı.”

Osya siyasetçilerin asıl sorumluluğu, yapamayacağı iş için yaparım dememektir. Çünkü yaparım deyip yapamamak, peşinden gelenleri yarı yolda bırakmak, siyasette büyük zayıflıktır.

Halbuki Özel öncesinde yaptığı görüşmelerden doğru sonuç çıkararak 30 Nisan günü halkı Saraçhane’ye çağırsa, “Taksim’in yanı başından saraya sesleniyorum” diyerek coşkulu 1 Mayıs mitingine vesile olsa, büyük başarı kazanırdı.

Kuvvet kullanma sanatı

Kendisine Taksim yasaklandıktan bir gün sonra AKP Genel Merkezi’nde görüşmeye gidebilmesi ise dördüncü ve daha büyük hatası oldu. Sarayın Özel’e mesajı açıktı: “Seni Taksim’e sokmam ama sen görüşmek istedin diye parti binamda kabul ederim.”

Türkiye’nin birinci partisinin genel başkanının bu duruma düşme hakkı yoktu, ne yazık ki düştü. Erdoğan da böylece bir ay içinde yenilgisini dengelemeye başlamış oldu.

Özel’in görüşmeden önce Erdoğan’a neler söyleyeceğini açıklamış olmasına rağmen görüşme sonrası ne söylediğini kapıda bekleyen gazetecilere açıklamaması, ardından CHP’nin basına “görüşme verimli geçti, mesafe alınacak” mesajı vermesi, belki acemilik olarak yorumlanabilir ancak CHP yöneticilerinin görüşmeyi büyük başarı gibi propaganda etmesi, 31 Mart sonucuna haksızlıktır.

“Erdoğan’ın doğurduğu sorunların Erdoğan’a anlatılmasını” başarı sanmak ve “anlatıldı” diye çözüleceğini ummak, en hafifinden siyasi saflıktır. Erdoğan’ın doğurduğu sorunlar, Erdoğan’a anlatılarak çözülebilseydi, çoktan çözülürdü. Siyasette çözüm aracı kuvvettir, kuvveti doğru kullanabilmektir; sorunlar, hele de sorunun kaynağıyla konuşarak değil, kuvvetli eylemle çözülür. Zaten siyaset kuvvet toplama ve o kuvveti kullanma sanatıdır.

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
4 Mayıs 2024

1) Türkiye’nin yeni bir anayasaya ihtiyacı yok, Erdoğan’ın yeni bir anayasaya ihtiyacı var.

2) Mevcut anayasadaki son büyük değişiklik de yine Türkiye’nin ihtiyacıyla değil, Erdoğan’ın ihtiyacıyla yapılmıştı. Çünkü Erdoğan yine anayasaya uymuyordu, Türkiye’yi anayasada belirlenen kurallara aykırı bir şekilde yönetiyordu. Öyle ki MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli “Madem Erdoğan anayasaya uymuyor, biz anayasayı Erdoğan’a uyduralım” diyerek “Erdoğan için anayasa” yolunu açmıştı.

Yeni rejime anayasallık kazandırma tuzağı

3) Anayasa dün Erdoğan’a uydurulmuş olsa da bugün yine uymamaktadır. O nedenle yine Erdoğan’a uyan bir yeni anayasa yapılmak istenmektedir. Çünkü anayasa, Erdoğan’a başkanlık yolunu sınırlamaktadır. Zaten anayasaya aykırı olarak üçüncü kez cumhurbaşkanı olan Erdoğan, dördüncüsünü zorlayacak güçte değil, partisi artık ikinci parti. Erdoğan o nedenle yeni anayasa ile kendisine yeniden başkanlık yolu açmak istemektedir.

4) Erdoğan, 22 yılın sonunda rejimi yıktı ve inşa etmekte olduğu yeni rejime yasallık, anayasallık kazandırma peşinde. İkincil olarak da bu nedenle yeni anayasa istemektedir.

“12 Eylül Anayasası” aldatmacası

5) Türkiye’nin yeni bir anayasaya ihtiyacı yok, mevcut anayasaya uyan bir iktidara ihtiyacı var.

6) Erdoğan rejimi bir kez daha Taksim Meydanı’nı işçiye, emeğe, demokrasiye yasakladı. Oysa Anayasa Mahkemesi, daha beş ay önce aldığı kararla, Taksim yasağının “Anayasa’nın 34. maddesinin güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının engellenmesi” olduğuna hükmetmiştir.

Erdoğan rejiminin Taksim yasağında ısrarı ideolojiktir, hangi sınıfın sözcüleri olduğuyla ilgilidir. Anımsayın, Erdoğan sürekli uzattıkları OHAL rejimini işçilere karşı kullandıklarını da belirtmişti; patronlara “Bir tane fabrikada grev söz konusu mu? Böyle bir şeyde anında müdahalemizi yapıyoruz. OHAL anında çözüm kaynağı oluyor” diyerek seslenmişti.

Erdoğan Taksim üzerinden sınıfını savunmakta ve Taksim üzerinden işçi sınıfıyla mücadele etmektedir ama Erdoğan aynı zamanda Taksim üzerinden son seçimde yenildiği rakibiyle güç mücadelesi yürütmektedir.

7) 12 Eylül Anayasası, çoğu Erdoğan döneminde olmak üzere değiştirildi. Ancak onca değişikliğe rağmen, YÖK başta 12 Eylül’ün anayasadaki asıl izlerine hiç dokunmadılar. Çünkü AKP de 12 Eylülcüler de son tahlilde Atlantik-neoliberal düzeninin aktörleridir. Bu nedenle “12 Eylül anayasasından kurtulmayı” yeni anayasa ihtiyacına gerekçe yapmaya çalışmaları aldatmacadır.

Anayasa’ya uymayanlarla müzakere edilmez

8) Erdoğan-Bahçeli düzeni anayasa uymamakta, anayasa mahkemesinin kararlarını uygulatmamaktadır. Öyle ki Erdoğan “Anayasa Mahkemesi kararına uymuyorum, saygı da duymuyorum” diyebilmekte, Bahçeli ise kararını beğenmediği Anayasa Mahkemesi’nin kapatılmasını isteyebilmektedir.

Dolayısıyla yeni anayasa propaganda ettikleri gibi demokrasinin gereği değildir, tersine bu anlayışa yeni anayasa yaptırtmamak demokrasiyi savunmanın gereğidir.

Sonuç olarak anayasaya uymayanlarla, anayasayı sürekli kendine uydurmaya çalışanlarla, anayasa aykırı bir şekilde işçi sınıfına Taksim’i yasaklayanlarla, Türkiye’nin birinci partisinin genel başkanını Taksim’i sokmayanlarla müzakere edilmez, mücadele edilir!

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
2 Mayıs 2024

Reuters duyurdu, Amerika’nın Sesi şu başlıkla haberleştirdi: “Çin, Filistin için birlik görüşmelerinde Hamas ve El Fetih’e evsahipliği yapacak.” (26.4.2024)

Reuters haber ajansına konuşan bir El Fetih yetkilisi, Azzam El Ahmed başkanlığındaki El Fetih heyetinin Çin’e gitmek üzere yola çıktığını söyledi. Bir Hamas yetkilisi de Musa Ebu Marzuk başkanlığındaki müzakere ekibinin gece geç saatlerde Çin’e yola çıkacağını belirtti.

Aynı gün Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin’in olağan basın toplantısı vardı. El Fetih-Hamas toplantısına hiç değinmemiş ama şunu söylemişti: “Filistin Ulusal Otoritesi’nin yetkililerinin güçlendirilmesini destekliyoruz. Tüm Filistin grupların diyalog ve istişare yoluyla uzlaşma sağlamasını ve dayanışmayı artırmasını destekliyoruz.”

Çin ABD’yi gafil avladı

El Fetih ile Hamas’ı bir araya getirmeye çalışan, görüşmeler yapan başka devletler de var ama Çin’in bu konuda hamle yapması iki temel nedenle hepsinden önemli:

1) Bir kere Çin Halk Cumhuriyeti, karşıt ülkeleri uzlaştırabilme becerisini hem de en kritik bir ilişkide gösterdi: İran-Suudi Arabistan barışı.

Çin, sürpriz bir şekilde bu iki ülkeyi Çin’in başkenti Beijing’de bir araya getirmiş ve 10 Mart 2023’te anlaşma sağlamıştı. Servis edilen üç ülke yetkilisinin el ele tutuşma görüntüsü, başta ABD olmak üzere Batı’da şok etkisi yaratmıştı.

CIA Direktörü William Burns Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’a “Suudi Arabistan’ın izlediği dış politika çizgisinden duyduğu hayal kırıklığını” (Harici, 7.4.2023) dile getirmiş, “Çin’in aracılığında İran’la anlaşarak bizi gafil avladınız” (WSJ, 7.4.2023) demişti.

Abbas’ın Xi’den talebi

2) Çin’in bu barış kapasitesi, elbette öncelikle barışa ihtiyacı olan Filistinlilerin ilgisini çekti. Çin’in arabuluculuk ettiği Suudi Arabistan-İran barışından üç ay sonra, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas Beijing’i ziyaret etti. Xi Jinping ve Mahmud Abbas bu ziyaret sırasında “stratejik ortaklık” ilan ettiler (CGTN Türk, 14.6.2023).

Daha önemlisi de şuydu: Çin’in Ortadoğu’da izlediği barışçı rolü öven Mahmud Abbas, Xi Jinping’den Filistin-İsrail meselesinde de arabuluculuk yapmasını istedi.

Xi Jinping bu talep üzerine, “adil çözüm” için üç öneri açıkladı:

i) Filistin sorununu çözecek tek yol, 1967 sınırları temelinde, başkenti Doğu Kudüs olan tam egemen ve bağımsız Filistin Devleti’nin kurulması.

ii) Filistin’in ekonomik gereksinimleri ve halkın yaşamına ilişkin talepleri güvence altına alınmalı.

iii) Barış görüşmelerinin doğru yönüne sadık kalınmalı.

İki parçalılık sorununa çözüm

El Fetih ile Hamas arasında uzlaşı sağlayabilmek, bugünün koşullarında kritik önemde. Çünkü iki parçalı (Batı Şeria ve Gazze), iki yönetimli (El Fetih ve Hamas) Filistin’in varlığı, İsrail-ABD ikilisinin ince ince işlediği bir stratejiydi. Çin’in arabuluculuğunda El Fetih-Hamas uzlaşısı, Aksa Tufanı’nın yeniden dünyanın gündemine getirdiği Filistin Devleti’nin tanınması yolunu kolaylaştıracaktır.

Ve daha genel tabloya bakarsak: Küresel Güvenlik İnisiyatifi açıklayan Çin’in kritik düğüm noktalarında barış için peşpeşe hamleler yapması önemli. Nitekim Çin’in Ukrayna-Rusya savaşına barış önerileri de masada…

Bu durum, ABD’nin Çin’le küresel güç ilişkilerindeki şu zıt konumlanışlarını ortaya koyuyor: ABD bir süredir savaşı çıkaran ama barışı kotaramayan büyük ülke konumunda. Çin ise ABD’nin çıkarları için altına benzin döktüğü karşıtlıkları ortadan kaldırmaya çalışan ve bunun için barış masası kurabilen büyük ülke konumunda.

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
29 Nisan 2024

ABD Hazine Bakanı Janet Yellen’den sonra ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken de Çin’de. Mesajlarından, Blinken’in da ana gündeminin “ekonomi” olduğu anlaşılıyor. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller’in açıklamasına göre Blinken muhataplarına “Çin’in ticaret politikalarına ve piyasa dışı ekonomik uygulamalarına ilişkin endişelerini” dile getirdi.

Burada anahtar kavram “piyasa dışı ekonomik uygulama.” Yellen’den başlayarak ABD’li yetkililer bunu “kapasite fazlası” diye sunuyorlar; “Çin’in üretim kapasitesi fazlası dünya pazarını olumsuz etkiler” diye propaganda yapıyorlar, Çin’e “üretme, ihracat yapma” diye baskı uyguluyorlar.

ABD kapitalizminin Çin sosyalizmiyle mücadelesi

ABD’nin bu tutumu, en başta “kurallarını kendisinin yazdığı uluslararası ticaret kurallarına” uymuyor. Gerçi ABD için önemli olan çıkarlarıdır; kurallar ya da ilkeler değildir. İşine gelmiyorsa kendi belirlediği kurallara bile uymama konusunda emperyalist ABD dünya şampiyonudur.

Fakat daha önemlisi şudur: Kapitalist dünyanın lider ülkesinin, rakibini “fazla üretmekle” suçlaması, aslında kapitalizm-sosyalizm mücadelesi açısından üzerinde durulması gereken bir konudur.

Washington’un “üretim kapasitesi fazlası” ve “piyasa dışı ekonomik uygulama” dediği, aslında “Çin’e özgü sosyalizm”dir; kamuculuktur, devletin piyasaya müdahaleciliğidir.

Bu konuda en açık sözlü kişinin ABD Ticaret Temsilcisi Katherine Tai olduğu görülüyor. Tai, Yellen Çin’deyken dünyaya şu mesajı vermişti: “Çin’in sistemi, bizimki gibi piyasa temelli bir sistemin rekabet etmekte ve ayakta kalmakta zorlanacağı bir sistem. Pekin’in ‘piyasa dışı’ politikalarıyla, uygun ‘karşı önlemler’ yoluyla mücadele edilmediği takdirde ciddi ekonomik ve siyasi zarar görürüz.”

Tai açıkça Çin’e özgü sosyalizmin, Amerikan kapitalizmine üstün gelmeye başladığını, Çin’e özgü sosyalizme karşı mücadele edilmezse hem ekonomik hem de siyasi zarar göreceklerini belirtiyor.

ABD ticaret savaşını kaybediyor

Ticaret savaşını ABD başlattı. Dünyanın en zenginlerinden biri olan Donald Trump’ın başkanlığı döneminde ABD Çin’e karşı kılıcını çekti. Ardından gelen Joe Biden da Çin’e karşı ticaret savaşını sürdürüyor.

Ama ticaret savaşı, Çin’den çok ABD’ye kaybettirdi. Yakın zamanda Apple başta ABD’nin en büyük şirketlerinin CEO’larının Çin’e yaptığı ziyaret ve orada verdikleri mesajlar bile bu gerçeğin göstergesi.

ABD ticaret savaşını kaybediyor ve Amerikan “mali sermaye sınıfı” çıkarları için Çin’e “üretme ve ihracat yapma” baskısı uyguluyor. Bu baskıdan bir sonuç alabilmeleri elbette mümkün değil.

Kaldı ki tüm ekonomik veriler de gösteriyor ki mesele üretim fazlası değil. Zaten Atlantik’in propagandasının tersine, Çin ekonomisi ihracata dayanan, ihracat merkezli bir ülke değil. Son 10 yılın verilerine bakarsak GSYİH içinde ABD’nin ihracatı yüzde 10, İngiltere ve Japonya’nın ihracatı yüzde 15, Çin’in ihracatı da yüzde 20 dolayında. Asıl ihracata dayalı ekonomi ise yüzde 38’e ulaşan Almanya.

Temel fark

Çin ekonomisi ihracat merkezli değil. Yani ABD Çin’in ihracatına engel çıkararak Çin ekonomisine darbe vuramaz.

Çünkü Çin büyük bir iç pazara sahip, çünkü Çin’in iç tüketimi güçlü vb. Ama temel neden ise şu:

Çin ekonomisi, toplumsal eşitsizlikleri bütünüyle ortadan kaldırma stratejik hedefine sahip bir sosyalist ekonomidir; ABD ekonomisi ise bireysel kâr esasına dayandığı için toplumsal eşitsizlikleri gittikçe büyüten özellikte neoliberal kapitalizmdir.

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
27 Nisan 2024

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın dünya ve bölge analizi önemliydi. Rus devlet televizyonuna konuşan Esad şu üç saptamayı yaptı:

1) “Rusya’nın Ukrayna’ya özel askeri operasyonu, tarihin gidişatını değiştirmeyecek, düzeltecektir. Rusya, ABD’nin berbat ettiği şeyleri düzeltiyor.

2) Rusya, Suriye’de ve Ukrayna’da ABD’nin iç işlerine müdahalesine direniyor.

3) Rusya, siyasi ve askeri alanda küresel istikrarı güçlendiriyor.” (Sputnik, 21.4.2024)

Bugün Esad’ın bu analizini değerlendirelim:

ABD’nin arzuladığı tarihin gidişatı

ABD’nin nasıl bir tarihi gidişat arzuladığı sır değil. 30 yıldır hem strateji belgelerinde yazdı hem de bizzat bazılarını uyguladı: Yugoslavya’yı parçalara böldü, Afganistan ve Irak’ı işgal etti, Libya ve Suriye’de istikrarsızlık operasyonları yaptı.

Ve ABD’nin arzusu sürdürülebilir olsaydı, bugün bölgemizde Irak ve Suriye etnik ve mezhepsel temelde pek çok parçaya bölünmüş, İran işgal edilmiş, KKTC tasfiye edilip Kıbrıs’ın alt parçası olmuş, Rusya Doğu Avrupa ve Kafkasya’dan gelen saldırılarla gerilere doğru çekiliyor olurdu.

İşte Rusya’nın 2015’te Suriye’de askeri olarak sahaya inmesi ve 2014’te Ukrayna’da başlayan savaşa 2022’de müdahil olması, ABD’nin arzuladığı tarihin gidişatını durdurmuştur. (Elbette başka iç ve dış nedenlere ek olarak.)

ABD Suriye-Ukrayna’da iç işlerine müdahale etti

ABD’nin Suriye’de ve Ukrayna’da bu ülkelerin iç işlerine müdahale ettiği ortada. Esad’ı açık açık devirmeye çalıştılar, iç savaş başlattılar, Suriye’nin petrolünü ve gıdasını çalmayı sürdürüyorlar.

Ukrayna’da da her şey ortada. ABD’nin 2014’te darbe yaptığı Obama’nın TV sözlerine kadar yansımış durumda. Ve yine CIA’nın koordinatörlüğünde, 2014’ten 2022’ye kadar Ukrayna’daki çoğunluğu Rus olan bölgelere karşı bir özel savaş yürütüldüğü, on binden fazla insanın öldürüldüğü de ortada.

Dolayısıyla Esad’ın “Rusya, Suriye’de ve Ukrayna’da ABD’nin iç işlerine müdahalesine direniyor” saptaması yerindedir.

Kuşatmaya karşı yarma harekatları

ABD, SSCB’nin dağılmasının hemen ardından küresel bir saldırı başlattı. ABD’nin Avrupa’nın güneyinde Yugoslavya’yı parçalama saldırısı bir yanıyla yeni bir Avrupa Güvenlik Mimarisi inşa etme çabası ama bir yanıyla da buna bağlı olarak Rusya’yı geriletme amaçlıydı. Moskova o günün şartlarında bu sürece eylemli itiraz edemedi, ABD’nin verilen sözlere rağmen NATO’yu genişletmesini ve etrafında “ölüm kuşağı” oluşturmasını izledi.Hatta “kapitalist Rusya”nın ABD saldırganlığına karşı büyük tavizler verdiğini söyleyebiliriz.

Moskova batısından ve güneyinden turuncu darbelerle “hançerlenmeye” başlanınca ancak “artık yeter” deme noktasına geldi.

Kısacası Rusya, ABD’nin küresel saldırganlığına karşı direnmeye mecbur kaldı, çünkü boynuna dolanan ip artık nefes almasını önlemeye başlamıştı. Böylece 2008’de Kafkasya’da, 2015’te Suriye’de ve 2022’de Ukrayna’da, kendisini boğmaya çalışan bir kuşatmaya karşı yarma harekatları başlatmış oldu.

Lider yok şirket yöneticisi var

Rusya’nın şansı, güçlenen Çin’in bu süreçte ABD’yi dengelemeye başlamasıydı. Böylece ABD’nin baskı kurumlarının karşısında alternatif kurumların inşa olduğu bir çok kutupluluk süreci başlamış oldu. İşte o sürecin avantajıyla ABD’nin arzuladığı tarihi gidişat durduruldu. Artık tarihin gidişatının belirlenmesinde gelişmiş Batının/Kuzeyin değil, gelişmekte olan Güneyin/Doğunun ve zengin azınlığın değil, küresel çoğunluğun ağırlığı etkili olmaya başladı.

Bitirirken yine Esad’a kulak verelim. “Ülkeler şirketlere, ülke liderleri de şirket yöneticilerine dönüştü. Modern politikacılar artık stratejik düşünmüyor, önlerine konulan güncel görevleri çözüyor ve artık sözlerinden sorumlu olmuyorlar” diyen Esad haklı: “Batı’da diyalog kurmak isteyeceğim hiçbir siyasetçi yok.”

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
25 Nisan 2024