Posts Tagged Afrika
Afrika kutbu
Posted by Mehmet Ali Güller in Cumhuriyet Gazetesi, Politika Yazıları on 05/09/2024
Avrupa ile Kuzey Amerika’nın 500 yıllık üstünlüğünün nedenlerinden biri Güney Amerika, Afrika ve Asya’yı sömürmesiydi. Bu üç coğrafyanın sadece altınını, gümüşünü, baharatını değil, insanını da köleleştirerek sömürdüler; kapitallerini büyüttüler.
Ulusal kurtuluş ve devrimler çağı, geçen yüzyılda sosyalizm dalgasının da yükselmesiyle Afrika ülkelerinin bağımsızlıklarını kazanmasını sağladı. Yine de “Beyaz Efendi” kara kıtanın bazı ülkelerini çeşitli yollarla daha alt seviyede sömürebilmeyi sürdürdü.
2000’lerde ise Afrika açısından yeni bir süreç başladı. İkinci dalga diyebileceğimiz bu süreçte, Afrika ülkeleri kalan sömürü ilişkilerini de temizlemeye koyuldu. Sıra sıra ABD’yi, İngiltere’yi, Fransa’yı sırtlarından atıyorlar…
Modernleşmeyi ilerletmek
2000 yılı, Afrika açısından diplomaside de önemli bir yıldı: “Çin-Afrika İşbirliği Forumu” başladı.
Şu anda dokuzuncusu düzenlenen forum, hem Çin’in hem de Afrika ülkelerinin uluslararası ilişkilerde en değer verdiği işbirliği modelinin başında geliyor. Üç yılda bir düzenlenen forumun bu yılki teması “modernleşmeyi ilerletmek”, önemli gündem başlıklarından biri ise “barış ve güvenlik.”
Afrika’nın kendi barış gücünü oluşturması, güvenlik alanındaki meydan okumalara ortak çözüm bulunması, dünyanın barış içinde gelişiminin hızlandırılması, bu yılki Çin-Afrika İşbirliği Forumu’nun hedefleri…
Afrika’nın 2063 acendası
Bir önceki forumda, Çin ve Afrika “2035 vizyonu” belirlemişti. Sekiz alanda yapılacak işbirliği Afrika Birliği’nin “2063 acendası”ndaki temel hedefi gerçekleştirmek içindi. O hedef, Afrika Birliği Örgütü’nün kuruluşunun 100. yılında, 2063’te, Afrika’nın ”küresel bir güç merkezi” olmasıdır.
Aslında Afrika küresel bir güç merkezi olmaya da başladı. Afrikalı liderlerin Rusya-Ukrayna savaşında arabuluculuğa soyunması ve Moskova ile Kiev’e barış planı sunması, Güney Afrika’nın İsrail soykırımına karşı Uluslararası Adalet Divanı’nda dava açarak siyasi liderlik üstlenmesi, “yükselen Afrika”nın göstergeleridir.
Nitekim Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Jinping, Afrika Birliği Komisyonu Başkanı Musa Faki Muhammed ile yaptığı görüşmede Afrika’yı “dünyanın önemli bir kutbu” olarak nitelemiştir.
53 Afrika ülkesi, işte bu hedefi hızlandırmak üzere “kalkınma için Çin’le işbirliği” modelini Pekin’deki forumda daha da geliştirmeye çalışıyor.
ABD’nin kara propagandası
ABD, Çin ile Afrika’nın bu işbirliğinden en rahatsız ülke. O nedenle elindeki tüm medya gücüyle uzunca bir süredir kara propaganda yapıyor, Çin’in Afrika’yı sömürdüğünü, borç tuzağına düşürdüğünü vb iddia ediyor.
Elbette Atlantik’in iddiaları yalan; Çin’in 2000-2023 arasında Afrika ülkelerine verdiği toplam 180 milyar dolarlık kredinin şartları Dünya Bankası ve IMF’nin kredilerinden çok daha uygun. Dahası Çin’in yatırımları ile Afrika ülkeleri büyük kazanımlar elde ediyorlar. Ve Afrika için Çin çok önemli bir pazar. Bu Afrika’nın Çin’e artan ihracat verilerinden de görülüyor. Özetle Afrika ülkelerinin ekonomilerinin büyüdüğü ve siyasi etkilerinin arttığı ortada.
Kaldı ki Atlantik medyasının söylediği gibi ortada bir borç tuzağı ve yeni tip sömürü ilişkisi olsa, Afrika ülkeleri Çin’le işbirliğini bu denli önemsiyorlar olmazdı zaten! Baksanıza, 54 Afrika ülkesinin 53’ü, devlet ve hükümet başkanları ile dışişleri bakanları olarak forumda yer alıyorlar.
Çin’in “5 hayır” ilkesi
Çünkü Çin, yıllardır sömüren Batı’dan farklı olarak, Afrika’yla ilişkisini “5 hayır” ilkesine dayandırıyor. 1) Afrika ülkelerinin içişlerine karışmama, 2) tercih ettiği kalkınma yoluna müdahale etmeme, 3) dışarıdan irade dayatmama, 4) yardımları siyasi şartlara bağlamama, 5) yatırım ve finans işlerinde bencil kazanç arayışında olmama.
İşte bu ilkeler, Batı’nın tüm propagandasına rağmen Afrika’nın Çin’le kazan-kazan ilişkisini sürdürmesinin zeminini oluştuyor.
Sonuç olarak çok kutuplu bir dünya kuruluyor ve Afrika da o dünyada bir kutba dönüşüyor.
Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
5 Eylül 2024
Erdoğan G7’ye neden davet edildi?
Posted by Mehmet Ali Güller in Cumhuriyet Gazetesi, Politika Yazıları on 17/06/2024
Cumhurbaşkanı Erdoğan İtalya’da yapılan G7 liderler zirvesinin ikinci gününe davet edildi ve G7’nin “Afrika ve Akdeniz – Yapay Zeka ve Enerji” konulu yüksek düzeyli oturumuna katıldı. Oturumun ardından aile fotoğrafı çekildi.
Peki G7 liderler zirvesinin ev sahibi İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı neden davet etti?
Afrika-Akdeniz coğrafyası
Sorunun yanıtı öncelikle Erdoğan’ın katıldığı oturumun “coğrafyasıyla” ilgili: Afrika ve Akdeniz…
Daha derin bir yanıta ilerlemek için ise Anadolu Ajansı’nın yorumuna başvurduğu Dr. Valeria Giannotta’nın değerlendirmesine bakmamız gerekiyor. Şöyle diyor İtalyan akademisyen: “Roma, ‘Mattei Planı’ olarak da adlandırılan AB Küresel Geçit Projesi’ni tamamlayıcı nitelikte olan Afrika Planı’nı destekleyerek pragmatik bir şekilde ‘Küresel Güney’e odaklanıyor. Bu yenilenen yaklaşım, Türkiye gibi diğer kilit aktörlerle olan güçlü ilişkilere de dayanıyor.” (AA, 15.6.2024).
O zaman gelin AB Küresel Geçit Projesi’nin ve Mattei Planı’nın ne olduğuna bakalım. Ve elbette bu yılın başında yapılan Meloni-Erdoğan görüşmesinin içeriğini anımsayalım.
Roma’nın Afrika planı
AB’nin Küresel Geçit Projesi, Çin’in liderlik ettiği Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne karşı geliştirdiği bir projedir. Ancak pek geliştiği söylenemez.
Mattei Planı ise İtalya Başbakanı Meloni’nin Afrika için yeniden gündeme getirdiği eski bir İtalyan planıdır. Plan ismini ENI enerji şirketinin kurucusu Enrico Mattei’den almaktadır. 1950’li yıllarda İtalya’nın enerji güvenliği için oluşturulmuştur. Çünkü İtalya, bugün bile doğalgaz ihtiyacının yüzde 40’ını Afrika ülkelerinden sağlamaktadır.
Roma’nın planı bugün yeniden gündeme getirmesinin ise iki boyutu vardır: Ukrayna krizi nedeniyle ABD’nin Avrupa’ya yaptığı enerji yaptırımı baskısı ve Afrika kaynaklı göç…
İşte Meloni bu nedenle bu yılın başında, 29 Ocak 2024’te Roma’da düzenlediği uluslararası zirvede (yeni) Mattei Planı’nı açıkladı. Planın iki hedefi vardı: İtalya’nın Afrika ile Avrupa arasında enerji alanında bir köprü görevi üstlenmesi ve Afrika’ya yatırımlarla göçün kısıtlanması…
İtalya Başbakanı Meloni zirvede 5.5 milyar avroluk bir yatırım programı açıkladı. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de AB’nin Afrika’ya Küresel Geçit Projesi kapsamında 150 milyar avro yatırım yapmayı öngördüğünü hatırlattı ve ekledi: “Mattei Planı, AB-Afrika ortaklığının bu yeni aşamasına önemli bir katkı.”
Afrika Birliği ise İtalya’nın planına tepki göstermiş, Afrika Birliği Komisyonu Başkanı Moussa Faki “Biz dilenci değiliz, daha adil ve tutarlı bir dünyaya giden yolu açabilecek yeni bir ortaklık modeli için bir paradigma değişikliği istiyoruz” demişti.
Atlantik’te Çin ve BRICS rahatsızlığı
Peki Erdoğan Küresel Geçit Projesi’nin ya da yeni Mattei Planı’nın neresinde?
Meloni, Roma’da Mattei Planı’nı açıklamadan 10 gün önce Türkiye’yi ziyaret etti ve Erdoğan’la görüştü. İtalyan haber ajansı ANSA’ya göre görüşmenin esas konusu, “göç alanındaki işbirliğini güçlendirme”ydi.
Göç kriziyle karşı karşıya olan ülkelerin ilk görüşmek istediği adres, haliyle bir süredir AKP hükümetiydi. Çünkü iktidar AB’den aldığı fonlar karşılığında Türkiye’yi Avrupa önünde bir “tampon ülke” yaparak uluslararası model oluşturmuştu. AB bazı Afrika ülkelerine de bu modeli uygulamak istiyordu.
İşte Erdoğan’ın Meloni tarafından G7 zirvesine davet edilmesi ve “Afrika ve Akdeniz – Yapay Zeka ve Enerji” konulu yüksek düzeyli oturuma katılmasının öncelikli nedeni göç konusuydu. Ancak fazlasının da olduğu anlaşılıyor.
Erdoğan G7’ye davet edilerek ve “geniş G7” aile fotoğrafına dahil edilerek, Türkiye’ye yerinin “Batı kampı” olduğu hatırlatılmaktadır. Hakan Fidan’ın Çin ziyareti, orada verdiği mesajlar, Rusya’daki BRICS toplantısına katılması sadece AKP’nin ideolojik amiral gemisi Yeni Şafak’ı, AKP’nin Atlantik takımını, CHP’li Namık Tan’ı değil, elbette ve öncelikle Washington’u rahatsız etti çünkü…
Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
17 Haziran 2024
FRANSA MALİ’YE NEDEN SALDIRDI?
Posted by Mehmet Ali Güller in Aydınlık Gazetesi Yazıları, Politika Yazıları on 20/01/2013
Mali’nin kuzeyindeki isyancılar, radikal İslamcılar, Mali’nin bölünmesini engellemek, demokrasi… Tıpkı ABD’nin Irak ya da Afganistan’a saldırmadan önce piyasaya sürdüğü “meşruiyet” sağlamaya dönük kavramlar gibi…
Ancak bugünün dünyasında artık pek inandırıcı değil!
Fransa’nın neden Mali’ye saldırdığını saptamak, yeni dönemi ve güç mücadelesinin nasıl cereyan edeceğini anlamak bakımından önemli…
En sonda söyleyeceğimizi şimdi belirtelim: Gücün ağırlık merkezi, Batı’dan Doğu’ya geçti ve yaşananlar Batı’nın bu gidişata ayak sürümesidir! Kazançlarını kolayca teslim etmeyecek olan Batı, kuşkusuz bu süreci bir oranda kanla boyayacaktır!
ABD ÇİN’LE ÖNCE AFRİKA’DA HESAPLAŞMAYA BAŞLADI
Artık Fransa’nın neden Mali’ye girdiğini incelemeye başlayabiliriz:
1. Afrika, özellikle son 10 yılda Çin ağırlıklı yatırımlara sahne oldu. Çin’in dışında Brezilya, Hindistan ve Rusya da Afrika’ya yatırımlara ağırlık verdi. 1960’lara kadar Batı’nın sömürgesi olan kara kıta, Doğu’nun yatırımlarıyla “sömürülmeden” gelişmeye başladı.
Öyle ki, özellikle Çin pek çok kritik kaynağı Afrika’dan sağlar oldu. Batı’nın etkinliği azalırken, Doğu’nun etkinliğinin artmaya başlaması, Atlantik kampını Afrika’da hamleye zorladı.
Libya ve sonrasında Mali’ye saldırı, Batı’nın, Doğu’yla Afrika’da hesaplaşmaya soyunmasıdır.
Özetle ABD, İngiltere ve Fransa üçlüsü, Afrika’yı Çin’e kaptırmak istemiyor!
2. Ortadoğu’daki ilgi alanlarını müttefiklerine bırakarak çekilen ve Asya-Pasifik merkezli bir strateji geliştiren ABD, son süreçte Afrika’yı da Çin’le hesaplaşma alanı olarak belirledi.
ABD bu nedenle İngiltere ve Fransa’yı Afrika’da operasyonel hamleler yapması için teşvik ediyor, cesaretlendiriyor!
MALİ’DE ASKERİ ÜS ARAYIŞI
3. Almanya’nın Doğu’ya genişleme tutumu ve Berlin’in ekonomik krize karşı Pekin ve Moskova’yla yakınlaşması, Fransa’yı Akdeniz ve Afrika eksenli bir genişlemeye itti. Paris Afrika kaynaklarını, küresel krize karşı bir panzehir olarak görüyor.
Ayrıca Paris, eski bir Fransız sömürgesi olan Mali üzerinden nüfuz alanı yaratmak istiyor. Burada elde edeceği bir askeri üs, Paris’i Mali’nin komşularına yönelik hedeflere ilerletecek.
4. Örneğin Mali’nin kuzeyindeki Nijer’e…
Elektrik üretiminin yüzde 70’ini nükleer santrallerle sağlayan Fransa, uranyum kaynakları peşinde; Nijer ise geniş uranyum kaynaklarına sahip!
Nijer dışındaki Mali’nin komşuları olan Burkina Faso, Cezayir ve Moritanya da, uranyum, altın, fosfat ve petrol yatakları nedeniyle Paris’in ilgi alanında.
Fransa ve İngiltere’nin bir diğer ilgi alanı ise Sahra Çölü’nün altında varlığı tespit edilen ve yerüstünün 100 katı büyüklükte olduğu söylenen tatlı su kaynaklarıdır.
Sahra Çölü aynı zamanda güneş enerjisi deposu olarak düşünülüyor. Nitekim son yıllarda çölde dev güneş panelleriyle çeşitli deneyler yapılmaya başlanmıştı.
ÖNCE PARİS SUİKASTI, SONRA TUAREGLER
Öte yandan Fransa’nın Mali’ye girmesi, Paris’te 3 PKK’linin öldürülmesinin ardından Ankara ile Paris’i ikinci kez karşı karşıya getirmiş oldu.
Paris suikastı ve Mali’ye operasyonun birkaç gün öncesinde Afrika ziyaretine çıkan Erdoğan, Senegal’deki bir heykeli “ucube” olarak değerlendirmiş ve yetkililerden heykeli Fransa’ya iade etmesini istemişti!
Daha da ilginci, Erdoğan’ın Nijer’deyken Tuareglerle görüşmesi ve Tuareglerin kendisine deve hediye etmesiydi.
Fransa’nın Mali’ye saldırma gerekçesi ise Tuareglerin Mali’nin kuzeyini ele geçirmesiydi!
Bakalım bu durum Suriye sorununa nasıl yansıyacak?
Mehmet Ali Güller
Aydınlık Gazetesi
20 Ocak 2012
Mehmet Ali Güller 