Başbakan Erdoğan’ın 13 Temmuz 2009 günü büyük şaşaa ile imzaladığı ve “Türkiye’yi doğalgazda 4. büyük ana arter yapacağız” dediği Nabucco Projesi ne durumda? Projeyi o dönemde sayfa sayfa günlerce işleyen basının, bugün gidişatla ilgili hiç haber yapmaması ilginç değil mi?

TÜRKMENİSTAN’SIZ TÜRKMEN GAZI PROJESİ!

Anımsanacağı gibi, Türkmenistan gazını Avrupa’ya taşıyacak Nabucco Projesi’nin imza törenine Türkmenistan katılmamıştı. Türkiye ile Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya başbakanları ile AB Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso tarafından imzalanan projenin Rixos otelindeki zirvesine ABD Avrasya Enerji Kaynakları Özel Temsilcisi Richard Morningstar ve ABD Kongre üyesi Senatör Richard Lugar da katılmıştı! Ama tedarikçiler yoktu!

Erdoğan, imza töreninde Türkmenistan ile Azerbaycan, Irak ve Mısır’ı projeye katılmaya davet ediyordu!

Türkmenistan Nabucco’ya katılmayıp, gazını Avrupa’ya Rusya ile anlaşarak satmaya karar vermişti. Azerbaycan da yine Rusya ile anlaşma imzalamıştı. İran ise o günlerde ABD’nin her an saldırısına uğrayacak ülke olarak görülüyordu! Yani geriye bir tek Kuzey Irak petrolleri kalmıştı!

‘NABUCCO YERİNDE SAYIYOR’

Peki, şimdi durum nedir? BP’nin alternatif bir proje geliştirdiğinin basına yansımasından sonra Nabucco’daki mevcut durum daha da önem kazandı. Selçuk Oktay Deutsche Welle’de soruya yanıt aramış ve önemli isimlerle konuşmuş:

Eski BOTAŞ Genel Müdür Mete Göknel Nabucco’nun gerçekleşmesinin zor olduğunu savunuyor. Göknel gerekçe olarak da Güney Akım projesini ve özellikle Azerbaycan’ın Rusya’ya ilettiği gazın kapasitesini artırmasını gösteriyor.

Göknel’e göre iki temel problem var. Bunlardan birincisi Nabucco’nun gaz kaynağı sıkıntısının bulunması, ikincisi de maliyetler: “Proje Türkiye sınırında bitiyor. Dolayısıyla ilave yatırımlar gerekiyor. Projenin geri ödemelerinin yapılacak gaz antlaşmaları ile gerçekleşmesi planlanıyor ama ortada herhangi bir gaz anlaşması yok.”

DOĞU AKDENİZ’DEKİ SONDAJIN ETKİSİ

Berlin Hür Üniversitesi Hazar Bölgesi Çevre ve Enerji Çalışmaları Enstitüsü’nde görevli enerji uzmanı Arzu Yorkan’a göre de temel problem, projenin tedarikçisinin olmaması. Yorkan, Doğu Akdeniz’deki sondaj çalışmalarının bile Nabucco’nun geleceğini olumsuz etkileme potansiyeline sahip olduğunu vurguluyor ve ekliyor: “Kıbrıs ve İsrail olası gaz kaynaklarını Akdeniz üzerinden Avrupa’ya taşıyabilir.”

Enerji uzmanı Yorkan, İran ve Irak gazı olmadan Nabucco’nun gerçekleşmeyeceği görüşünde: “İran’ın nükleer programı ile ilgili tartışmalar ve ambargolar gündemde olsa da İran gazı AB için önümüzdeki dönemde önemli bir yer tutacaktır. Öte taraftan petrol ve doğalgaz rezervleriyle ekonomilerini geliştirmekte olan İran ve Irak bu rezervlerini Avrupa pazarına ulaştırma çabası içindeler. Her ne kadar Nabucco Rusya’yı devre dışı bırakmak amacını taşısa da AB ve Rusya’nın jeopolitik birtakım çıkarları açısından küçük de olsa Rusya projede bir pay alacaktır. Fakat tek başına Hazar kaynakları yeterli olmayacaktır. Dolayısıyla Irak ve İran’sız bir Nabucco biraz zor gözüküyor.”

TÜRKİYE NABUCCO’YLA KAYBETTİ

ABD’nin Kuzey Irak petrolleri için dayattığı ve Erdoğan’a uygulattığı Nabucco’da durum böyle. Türkiye, Erdoğan’ın iddia ettiği gibi “4. büyük ana arter” olamadığı gibi, bölgedeki enerji projelerinden de dışlanıyor!

Doğu Akdeniz’deki sondaj çalışmalarını bir kenara bırakırsak, bölgedeki en önemli üç proje şunlardır:

1) İran, Irak, Suriye ve Lübnan ile 5600 kilometrelik bir botu hattı anlaşması yaptı. İran doğalgazının Akdeniz ve Avrupa’ya ulaştırılmasını hedefleyen proje, bölgede önemli gelişmeleri de beraberinde getirdi. İran ordusu, Kuzey Irak’tan geçecek bu hattın anlaşmasından hemen sonra Kandil’e büyük çaplı bir operasyon düzenledi ve PJAK’ı teslim aldı!

2) Bölgedeki bir diğer önemli gelişme de BP’nin Nabucco’ya alternatif boru hattı projesi. Projeye göre BP, Azerbaycan’dan Avrupa’ya yeni bir doğal gaz boru hattı yapacak.

3) Avrupa’ya gaz taşımada en güçlü proje ise Rusya’nın İtalya, Fransa ve Almanya ile imzaladığı Güney Akım projesidir. Rusya’nın İtalya ile başlattığı projeye, 19 Eylül 2011’de Fransa ve Almanya da katıldı. Rus Gazprom’un yüzde 50, İtalyan ENI’nin yüzde 20, Fransız EDF’nın yüzde 15 ve Alman Wintershall’ın yüzde 15 ortak olduğu proje 2015’de aktif hale gelecek.

Mehmet Ali Güller
Aydınlık Gazetesi
2 Ekim 2011